Spor Toto Süper Lig'de, Ahmet Çalık Sezonu'nun En'leri

Ligin yirmi beşinci maç haftası başlamaya yüz tutmuşken, bu haftalık önümüzdeki maçlara değil de, sezonun geride kalanına ve onun en'lerine bir de sayılar penceresinden göz atalım.

Ligin pas lideri Medipol Başakşehir. Oyun planında pas yapma önemli olan bir teknik direktör olan Aykut Kocaman'la başlayıp, benzer prensibi kısa Fenerbahçe kariyerinde uygulayan Emre Belözoğlu'yla devam eden Başakşehir için bu şaşırtıcı değil. İkinci sırada Trabzonspor ve uzunca bir süre yine o okulun mezunu Farioli'yle maçlarına çıkan Vavacars Fatih Karagümrük üçüncü sırada görülüyor. Ligin en az pas yapan üç takımından ikisinin ise İzmir takımları olması ilginç. Altay'ın maç başı pas ortalaması neredeyse Medipol Başakşehir'in ortalamasının yarısı.

En çok şut çekenlerde zirvede Beşiktaş var. Beşiktaş'ı Galatasaray takip ediyor. Üçüncü sırada ise lig ikincisi İttifak Holding Konyaspor var. Lider Trabzonspor'un buradaki altıncılığı ilginç. Fenerbahçe sekizinci. Son üçteki takımlardan sadece Yukatel Kayserispor'un düşme potasından biraz olsun uzak olması da biraz ilginç.

Toplam şutta altıncılığını ilginç bulduğumuz Trabzonspor, tablodaki veride noktadan sonraki ikinci basamakla Beşiktaş'ın altında. Toplam şutta Galatasaray'ın altında olan Fenerbahçe hem sıralamada yükseliyor, hem de Galatasaray'ın önüne geçiyor. Yani vurduğunda daha isabetli vuruyor, veya Galatasaray biraz zorluyor şutlarını. İsabetli şut ortalamasının son üçündeki takımlar, yer değiştirseler de son üçteler yine. Toplam şutta son üçün hemen üstünde olan Vavacars Fatih Karagümrük'ün ise orta sıralara yükseldiğini görüyoruz. Onlar da az çekiyor gözükse de çektiğinde çerçeveyi daha iyi bulan bir takım profilindeler.

Maçları takip ederken, takımların buralardaki ortalamalarını bilmek, ileri uçtaki aksiyon etkinliğini karşılaştırmak için işinize yarayabilir. Örneğin Beşiktaş ve Fenerbahçe için 26'nın altında bitirdikleri maçlar ileri uçta kendi normallerinin altında kaldığı maçlar anlamına gelir. Rakip ceza sahasına girmeyi pek yeğlemeyen üçlü, yine aynı üçlü; Çaykur Rizespor, Öznur Kablo Yeni Malatyaspor, Yukatel Kayserispor. Yine Trabzonspor'un bu sıralamadaki yerinin orta sıralar olması ilginç bulunabilir.

Kulağa hep defansif gelse de, orijinal tanımının adı Duels ("düellolar") veya Take-ons (çevirmesi zor ama "kapışma" diyelim) olan bu istatistik kaleminin Opta tanımına göre, bu tanımın içinde hem hücum hem de savunma var. Herhangi anda iki oyuncunun karşı karşıya geldiği her an, bir "ikili mücadele" yaratıyor. Biri geçmek, biri geçilmemek isteyen iki oyuncudan bahsediyoruz, veya, bir hava topunda topu takımına kazandırma çabası da bunun içinde. Çalım atmak, bir ikili mücadele türü örneğin bu yüzden, salt bir savunma kalemi değil. Bu alanın lideri Altay. İkinci bir diğer siyah-beyazlı takım olan Beşiktaş. Bunu en az tercih eden üç takımdan ikisi ikinci sıradaki Beşiktaş gibi pas oyunu tercih eden ve ortalamaları yüksek olan Medipol Başakşehir ve Vavacars Fatih Karagümrük. Burada çözülmesi gereken bir gizem olduğu kesin.

Çalım, bir ikili mücadele kalemi demiştik, yani aslında yukarıdaki paragraf ve tablonun alt kümesine bakıyoruz. Buradaki ortalamaları öncekinden çıkartıp savunma boğuşmasında daha iyi olanları hesaplayabilirsiniz. Ayrıca, çalım bir takım istatistiği değildir, sadece bu seferlik bir karşılaştırma sağlaması için paylaşıyoruz. Öznur Kablo Yeni Malatyaspor'un maç başına 11.8 başarılı çalım istatistiğini oynadığı maçlardaki toplam 271 çalım oluşturuyor, bunun 91 tanesi, yani üçte birini tek bir oyuncusu, Mounir Chouiar atmış durumda, ki kendisi bu alanda lig lideri. Bunun bir "takım istatistiği" olmama nedeni de bu; bir takımın toplam başarılı çalımının üçte birini tek bir oyuncu atmış olabiliyor.

Ligin en az gol yiyen iki takımının, gole kapamada ilk iki sırada olması ve tabii ligin de zirvesinde olması beklenebilir bir şey. Maç başına 1.2 gol yiyen Gaziantep FK'nın burada üçüncü olması ise ilginç. Sezon başından beri sadece 1 maçta gol yememeyi başaran Göztepe'nin sıkması gereken bir takım vidalar olduğu aşikar. Fenerbahçe ve Galatasaray'ın da, gole kapama sayısında ve ortalamasında Altay, Çaykur Rizespor ve Kasımpaşa'yla aynı yerde olması belirgin bir takım savunması ve kaleci performansı sorununa işaret ediyor.

Beşiktaş'ın, ligin kalesine en az şut çektiren takımı. Maç başına 10'un altında şut gören başka takım yok ligde. Yine puan tablosunun dibindeki takımlardan ikisi en çok görenlerin ikisiyken, o üçlüyü Vavacars Fatih Karagümrük'ün tamamlıyor olması enteresan. Ligin topla en çok oynayan takımlarından biriyken, topun rakipte olduğu kısıtlı anlarda bu kadar çok şutu kalesinde görmek önemli bir sorun. Aynı sorun aslında Trabzonspor'da da mevcut, ama onların Uğurcan'ı var. 

Çok şut çektirmek önemlidir, ama çok isabetli şut çektirmek daha da büyük bir sorundur. Karagümrük bu sorununu burada çözemezken, Trabzonspor'da işin hep Uğurcan'a kalmadığını da görüyoruz. Trabzonspor, rakiplerinin çerçeveyi bulan şut sayısı ortalamasında kendini yukarı atmayı başarıyor, yani şut çektiriyor evet, ama çerçeveyi buldurtmuyor. Çerçeveyi en az buldurtanlar ise üç İstanbul takımı; Fenerbahçe, Medipol Başakşehir ve Beşiktaş. Yani Beşiktaş, hem şut çektirmiyor, hem de çektirdiklerinde çerçeveyi buldurtmuyor yine.

Şut, isabetli şut, rakip ceza sahasında topla buluşma, isabetli pas, topla oynama. Bunların hepsinin ağızda bıraktığı bir buruk tat vardı, bir şeyler eksik gibiydi. Onu biraz gol beklentisiyle tatlandırmayı başardığımızdan beri bazı şeyler biraz daha yerine oturdu, her ne kadar henüz, anlatması biraz zor olduğundan olması gerektiği kadar yerleşememiş olsa da. Çok şut çekiyor olabilirsiniz, şutlarınız çerçeveyi de buluyor olabilir, ama bunları gol olma olasılığı, yakın futbol tarihinde çekilmiş şutların gol olma olasılığına göre düşük yerlerden çekiyorsanız, onları gole çevirme olasılığınız da azalacaktır. O nedenle şutta onuncu, isabetli şutta yedinci olan Aytemiz Alanyaspor, ligin bu modele göre en etkili hücum eden takımı. Modele göre, Alanyaspor bir ortalama takım performansı sergilediği durumda, her maçında en az 1, muhtemelen 2 gol atabilmeli. Ligde bu sayı 1 golün altında olan tek takım ise Öznur Kablo Yeni Malatyaspor. Buna "penaltısız" bakıyor olmamız, 0.788 (yani %78.8) gol beklentisi değerine sahip penaltıların, çok penaltı kullanan takımların sayısını yükseltmesi, ve akan oyunda, herhangi oyun felsefesi ve organizasyonla girdiği pozisyonlara bakmayı zorlaştırması. Aytemiz Alanyaspor'u, bu sezonu, nerede bitirirlerse bitirsinler çok büyük bir hayalkırıklığıyla hatırlayacak olan İstanbul'un üç büyükleri takip ediyor. Üçünün de, aynı sezonda bu kadar net bir gol sorunu olduğunu hatırlamıyoruz. Ve yine, lig lideri Trabzonspor bu listede de ilk 5'te değil.

Bu gol beklentisinin de yine bir "kalesine şut çektirme" kısmı var tabii. Maçlarında, penaltılar hariç en düşük kalitede pozisyon imkanı tanıyan, yani dümdüz "ligin en iyi şut savunan" takımı Demir Grup Sivasspor. Rıza Çalımbay basit goller yemekten bıktığı için, bu alanda ligin en iyisi olmayı sonunda başarmış gözüküyor. Maçlarında kalesinde rakiplerine verdikleri pozisyonlardan 1 golün altında yemesi beklenecek iki takımdan biri onlar, diğeri de Medipol Başakşehir. Takım savunması en sorunlu, her maç neredeyse 2 gol yemeye yetecek kadar pozisyon veren takımlar ise Altay, Çaykur Rizespor ve Atakaş Hatayspor. Hatta buna Öznur Kablo Yeni Malatyaspor ve Vavacars Fatih Karagümrük'ü de ekleyebiliriz.

Rakip takım oyuncusunun ayağındaki topu hamleyle kapmada ligin en iyisi, hemen az önce takım savunması en kötü dediğimiz Altay. Maç başına 11 kez top kapan Altay'ın savunma sorununu rakipten top alma gayretinde aramamamız gerekiyor demek ki. Yine Altay'la birlikte, çok pozisyon veriyor diye saydığımız takımlardan ikisi ise yine bunu da en az yapan takımlardan.

Top kapma eğer bir korakor mücadele hamlesiyse, bunun bir diğer çıktısı da şüphesiz ki fauller. Ligin en az faul yapan takımı Aytemiz Alanyaspor. GZT Giresunspor ve Vavacars Fatih Karagümrük onu takip ediyor. Karagümrük'ün hem top kapmıyor, hem faul yapmıyor oluşu, top kapmayı zaten az denediği anlamına geliyor olabilir. En faullü oynayan üç takımdan ikisi yine İzmir'den, diğeri ise Fenerbahçe.

İttifak Holding Konyaspor, ligin en çok ofsayta düşen takımı. İleri uç oyuncuları savunma hattına en hassas davranan ise Çaykur Rizespor. Aytemiz Alanyaspor ve Galatasaray da az ofsayta düşen takımlardan.

Normal, geleneksel istatistiklerle size biraz nefes aldırdıktan sonra, yine xG'ye dönelim. Bir takımın bir maçtaki toplam penaltısız xG'sini, toplam penaltısız şut sayısına bölünce, şutlarının ortalama kalitesini hesaplamış oluyoruz. Bunun global olarak ilginç bir ortalaması var: 0.11. Eğer şutlarınız bu değerin üstünde bir xG ortalamasına sahipse, GENELE GÖRE şutlarınızı daha iyi seçiyorsunuz demek. Yani, gol olma olasılığı daha yüksek, kaleye daha yakın, kaleyi daha karşıdan gören yerlere gelene kadar şut çekmemeye çalışıyorsunuz demek. Eğer o değerin altındaysa, eğer takımınızda sıradışı bitiriciler, uzaktan şut uzmanları yoksa, vurmadan önce kaleye biraz daha yaklaşmayı veya pas seçeneğini bir kez daha gözden geçirmeniz gerekiyor demek. Bu konuda ligin en iyisi yine Aytemiz Alanyaspor. Az şut çekmesine rağmen xG listesinde birinci olması zaten bunu doğurmak zorundaydı. Yine az ama öz çeken bir diğer takım da Vavacars Fatih Karagümrük. Global ortalama kabul edebileceğimiz 0.11'in üstündeki takımların hiçbirinde ciddi bir şut tercihi sorunundan bahsetmemize gerek yok. Tabii 0.11'in biraz altındakilerin de bu ortalamalarını yükseltmeleri çok zor olmadığından durum vahim değil. Ancak 0.10'un, daha doğru ifadeyle 0.1'in altındakilerde "Vurmayın" durumu hasıl olmuş diyebiliriz. Bu değeri 0.09'un bile altındaki Öznur Kablo Yeni Malatyaspor'da, yeni teknik sorumlunun bir lig golcüsü olan Adem Büyük olması bakalım nasıl bir etki yaratacak.

Aynı sayıya, takımların kendi kalelerine çekilmesine izin verdiği şutların kalitesi için de bakmak mümkün. Burada sayının düşük olması, yani rakiplerin gol beklentisi düşük şutlara zorlanması daha iyi. Trabzonspor'un savunma büyüsü burada ortaya çıkıyor. Bireysel performansıyla ön plana çıkan Uğurcan Çakır'ın, önündeki diğer 10 oyuncu, Uğurcan'a gol beklentisi yüksek şutlar çekilmesine de izin vermiyor. Yani işin önemli bir kısmını aslında takım savunması yapıyor. Kalanlarda da iş Uğurcan'a düşüyor. Burada da ligin kötüleri Atakaş Hatayspor, Altay, Kasımpaşa. Bu üçlünün hemen üstündeki Beşiktaş, bir dönem bu ortalaması en yüksek takımdı, en azından kendini sondan dördüncülüğe atmış durumdalar.

Gol beklentisi modelini biraz da seyir zevkimize yönelik bir oyuncağa dönüştürelim ve şuna bakalım; hangi takımların maçlarında en yüksek gol beklentisi üretiliyor? Yani, başına oturduğumuzda, her iki kalede de en çok şut ve pozisyon görmeyi vaat eden maçlar, hangi takımların maçları? İlk sırada yine Aytemiz Alanyaspor var. Antalya temsilcisinin bunun çoğunu kendi girdiği pozisyonlardan getirdiğini biliyoruz (xG 1.78, xGA 1.33'tü). Atakaş Hatayspor'da ise xGA bunda daha çok pay sahibi, ama biz 2.98'e odaklanıyoruz bu durumda. Yine, Vavacars Fatih Karagümrük maçı da bizi gol heyecanına en çok yaklaştıran maçların tarafı, bunlar gol olsa da, olmasa da. Demir Grup Sivasspor, GZT Giresunspor ve Medipol Başakşehir maçlarında ise bizi heyecanlandıracak kale önü aksiyonları olması olasılığı şu anda düşük. Galatasaray ve Beşiktaş'ın bu tablonun daha aksiyonlu tarafında, Fenerbahçe ve Trabzonspor'un ise artarda orta sıralarda olduğunu görüyoruz. 

Sezon bittiğinde tekrarlaması ve hangi takım nereden nereye gelmiş ve ligin 24 maç haftası bittiğindeki yerini ne kadar değiştirmiş dönüp yeniden bakarız. Fotoğrafı çektik, ve "Önce" tarafına koyduk. "Sonra" kısmı için Mayıs sonunda görüşürüz.

Spor Toto Süper Lig'in 24. haftasında oynanan tüm maçların özetlerini izlemek için dokunun!