Kural hatası mı, kral hatası mı?

Bir hakemin kural hatası yapıp yapmadığı konusu kimileri için günümüz futbolundaki en iştah açıcı durumlardan birisidir! Konu haftalarca bazen aylarca tartışılır, haberler yapılır. Maç tekrar edilecek mi yoksa edilmeyecek mi, edilecekse ne zaman oynanacak vs derken zaman akıp geçer. 

Hakemlik tekniği açısından ise durum son derece hüzünlüdür! Artık sahada kalması ve bitmesi gereken bir maç masaya gelmiştir. Bu sebeple hiçbir hakem bu durumu yaşamak istemez. Ancak yaşamamak için de işinin hakkını vermeli ve kendi işinin kurallarını herkesten daha iyi bilmeli ve öğrenmek için sonsuz bir çaba göstermelidir. Hakemlikte her türlü yorum ve yönetsel hata kabul edilebilir ancak saha dışı etik yanlışlar ile kural bilgisi eksikliğinden kaynaklı kural hataları asla kabul görmez!

Yoksa Trabzonspor-Beşiktaş maçı gibi bir üst düzey müsabakada bu tartışmaların ortasında kalmak hakemlik kariyerinizde derin izler bırakabilir!

Eski bir üst düzey FIFA hakemi olarak, genç bir FIFA hakeminin böylesi bir travmayla yüzleşmesinin  beni son derece üzdüğünü ifade etmeliyim. Hem kendisi hem de kurumu adına. Zira, bu gencecik insanlara bu görevleri veren kurumunun da yetkinlikleri ve gelişimi adına her türlü çabayı daha krizler yaşanmadan önce göstermiş olması beklenir. Diğer türlü, gencecik insanları çok erkenden yıpratma ve kaybetme riski ile karşı karşıya kalmış olursunuz. Hatta hakemlik yapacak nitelikte insan bulmak ve yetiştirmek konusunda çok ciddi bir krizle karşı karşıya olduğumuzu üzülerek ifade etmeliyim.

Bir hakemin, resmî futbol oyun kurallarında açıkça yazılı bir şeklî yöntemi ya da hükmü yazıldığından farklı bir şekilde uygulaması ya da görmezden gelmesi olarak tarif edebiliriz. Örneğin, "penaltı vuruşunda, vuruşu yapan oyuncu(elle oynaması dışında) top başka  bir oyuncuya dokunmadan önce topa ikinci kez dokunursa;  ihlalin yapıldığı yerden rakip takım lehine bir endirekt serbest vuruş verilir" hükmü varken penaltı vuruşunu yapan oyuncu direkten dönen topa vurarak bir gol atar ve hakem oyuna bir başlama vuruşu ile başlarsa bu bir kural hatası olarak tanımlanır.

Bir diğer ifadeyle, 14'üncü kuralda açıkça yazılı bir hüküm uygulanmamış, maç kural kitabına aykırı bir yöntemle endirekt serbest vuruş yerine başlama vuruşu ile yeniden başlamış ve bir kural hatası gerçekleşmiş olur.

Hakemin "kural hatası" tanımı dışında kalan tüm yorum, kanaat ve uygulama hataları hakem hatası olarak tanımlanabilir. Yanlış faul, penaltı, sarı ya da kırmızı kart kararları, ihlal noktası tespitinde hatalar, hareketli bir topla yeniden başlayan bir serbest vuruşta topun hareketsiz olarak algılanması, penaltı vuruşunda vuruş öncesi ceza alanına erken giren oyuncuların tespit edilememesi gibi  tüm eksik ya da yanlış yorum ve algılamadan kaynaklı insanî hatalar hakem hatası olarak değerlendirilmelidir.

Hayır. FIFA'nın da üyesi olduğu; Uluslararası Futbol Oyun Kurallarını belirleyen ve düzenleyen tek yetkili kurum olan IFAB (Uluslararası Futbol Birliği Kurulu)'ın bu konudaki görüşü çok nettir. Kural hatası yapılan bir maçın tekrarı için bazı özel durumların da kural hatasına ilave olarak yaşanması beklenir. Yani, maçın seyrini ve gidişatını ya da doğrudan sonucunu açıkça etkileyen hallerin de bulunması göz önüne alınmalıdır. Prensipte sahada oynanan bir maç günahıyla sevabıyla sahada kalmalı ve o haliyle kabulü ve tescili gerekir. Bu konuda FIFA ve UEFA'nın da görüş ve yaklaşımı bu şekildedir.

Ülke Futbol Federasyonu karar verir. IFAB hiçbir ülkeye,  kendisine sorulmuş olsa bile  resmi olarak yazılı bir cevap vermez. İç işlerine karışmaz. Sadece IFAB hakem uzmanları sözlü olarak ilgili ülkenin hakem kurulunca danışılması durumunda görüş alışverişinde bulunabilirler. (Bu konular  IFAB CEO'su Lukas Brud'un gazeteci Hüseyin Özkök ile yapmış olduğu özel röportajda da benzeri şekilde ifade edilmiştir)

Lukas Brud ile Amsterdam Arena'da 2016 yılında gerçekleştirilen ilk IFAB VAR Semineri'nde beraberken de bu konuları bir akşam yemeğinde sohbet etme şansı bulmuştum. IFAB'ın kural hatası konularında hiçbir ülke Federasyonunun iç işleyişine  asla karışmadığından emin olabilirsiniz!

Türkiye'deki uygulamamızda ise kural hatası olduğu yönünde bir başvuru yapılması durumunda kararı MHK'nin teknik değerlendirme raporu doğrultusunda TFF Yönetim Kurulu vermekte ve kararda salt çoğunluk aranmaktadır.

Evet Zorbay Küçük, maalesef bir kural hatası yapmıştır. Zira, oyun kuralları, rakip kale alanı içinde kazanılan bir endirekt serbest vuruşun "kale çizgisine paralel kale alanı ön çizgisi üzerinden ve ihlalin yapıldığı yere en yakın noktasından" yapılacağını açıkça emreder. Maçın hakemi ise 47'nci dakikada verdiği tartışmalı endirekt serbest vuruşu belkide tarihte ilk kez kale alanı ön çizgisi üzerinden değil de yan çizgisi üzerinden kullandırdı! Üstelik 9,15 mt mesafenin sağlanamadığı ve baraj ve rakip oyuncuların kale direkleri arasında ve kale çizgisi üzerinde durmaları gereken istisnai bu durumu hiçe sayarak vuruşu izin verdi. Bu örnek kural hatasının da FIFA CORE Eğitimi'ne konu bir klip olacağından eminim!

Ayrı bir ciddî eleştiriyi de kurala aykırı bu başlama biçimine kendisi de maçın hakemi gibi oyun kuralları ve VAR protokolünü tam bilmedigi için müdahale edemeyen VAR Hakemi Erkan Engin'e getirmek gerekiyor.

Tartışmalı pozisyon TRIO'da yorumlandı. İzlemek için tıklayın!